Chiến tranh thế giới thứ nhất là gì?

Chào các em học sinh thân mến! Thầy Dũng lại gặp lại các em trong bài học lịch sử hôm nay. Hẳn là các em đã ít nhất một lần nghe đến cụm từ “Chiến tranh thế giới thứ nhất” rồi phải không nào? Vậy các em có biết Chiến tranh thế giới thứ nhất là gì? Nguyên nhân, diễn biến và ý nghĩa của nó như thế nào? Hãy cùng Thầy Dũng tìm hiểu nhé!

Chiến tranh thế giới thứ nhất là gì?

Chiến tranh thế giới thứ nhất (còn được gọi là Đại chiến thế giới lần thứ nhất, Đại chiến 1914-1918, Chiến tranh giữa các cường quốc, hay Cuộc chiến kết thúc mọi cuộc chiến) là một cuộc chiến tranh toàn cầu bắt nguồn tại châu Âu, kéo dài từ ngày 28 tháng 7 năm 1914 đến ngày 11 tháng 11 năm 1918.

Nguyên nhân nào dẫn đến Chiến tranh thế giới thứ nhất?

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến Chiến tranh thế giới thứ nhất, nhưng có thể khái quát thành 4 nguyên nhân chính:

1. Sự phát triển không đều của chủ nghĩa tư bản

Vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, chủ nghĩa tư bản đã chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa. Sự phát triển không đều giữa các nước tư bản về kinh tế, lãnh thổ, thị trường và thuộc địa đã dẫn đến những mâu thuẫn gay gắt, đặc biệt là giữa phe Hiệp ước (Anh, Pháp, Nga) và phe Liên minh (Đức, Áo – Hung).

2. Cuộc khủng hoảng kinh tế năm 1900

Cuộc khủng hoảng kinh tế năm 1900 đã làm cho mâu thuẫn giữa các nước tư bản càng trở nên sâu sắc. Để thoát khỏi khủng hoảng. Các cường quốc lớn tranh giành thuộc địa và ảnh hưởng ở các khu vực khác nhau trên thế giới, gây ra sự cạnh tranh căng thẳng giữa các quốc gia.

3. Các cuộc chiến tranh cục bộ

Từ đầu thế kỷ 20, châu Âu liên tục xảy ra các cuộc chiến tranh cục bộ, như chiến tranh Balkan (1912-1913), làm cho tình hình chính trị ở châu Âu trở nên vô cùng căng thẳng.

4. Nguyên nhân trực tiếp: Vụ ám sát Thái tử Áo – Hung

Ngày 28/6/1914, Thái tử Áo – Hung là Franz Ferdinand bị ám sát tại Sarajevo (thủ đô của Bosnia). Đây được coi là giọt nước tràn ly đã châm ngòi cho cuộc chiến. Khi các liên minh quân sự bắt đầu hoạt động và dẫn đến một cuộc xung đột toàn cầu.

Diễn biến chính của cuộc chiến 

Chiến tranh thế giới thứ nhất trải qua 4 giai đoạn chính:

1. Giai đoạn 1 (từ tháng 7/1914 đến tháng 11/1918)

Chiến tranh bùng nổ và lan rộng khắp châu Âu. Phe Liên minh (Đức, Áo – Hung) tấn công phe Hiệp ước (Anh, Pháp, Nga). Giai đoạn đầu, Đức chiếm ưu thế trên chiến trường.

2. Giai đoạn 2 (từ năm 1915 đến mùa xuân 1917)

Chiến tranh chuyển sang giai đoạn cầm cự. Hai phe giành giật nhau quyết liệt, tạo nên thế giằng co trên các mặt trận.

3. Giai đoạn 3 (từ mùa xuân 1917 đến tháng 11/1918)

Tháng 4/1917, Mỹ tham gia chiến tranh theo phe Hiệp ước, làm thay đổi cục diện chiến tranh. Tháng 11/1917, Cách mạng tháng Mười Nga thắng lợi, Nga rút khỏi chiến tranh.

4. Giai đoạn 4 (từ cuối năm 1918)

Phe Hiệp ước phản công. Trước sức mạnh của phe Hiệp ước, Đức, Áo – Hung và các nước đồng minh lần lượt bị đánh bại. Ngày 11/11/1918, Đức ký hiệp định đình chiến, Chiến tranh thế giới thứ nhất chính thức kết thúc.

Ý nghĩa lịch sử của Chiến tranh thế giới thứ nhất

Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc với sự thắng lợi thuộc về phe Hiệp ước. Cuộc chiến đã để lại những hậu quả vô cùng nặng nề:

• Hơn 10 triệu người chết, hơn 20 triệu người bị thương.
• Nền kinh tế các nước bị tàn phá nặng nề.
• Bản đồ chính trị thế giới có nhiều thay đổi.

Tuy nhiên, cuộc chiến cũng để lại những bài học quý giá về giữ gìn hòa bình, hợp tác và phát triển cho toàn nhân loại. Một số điểm nổi bật về ý nghĩa lịch sử của cuộc chiến

Sự Thay Đổi Bản Đồ Chính Trị

• Sự Sụp Đổ của Các Đế Quốc: Chiến tranh Thế giới thứ nhất dẫn đến sự sụp đổ của các đế quốc lớn như Đế quốc Áo-Hungary, Đế quốc Ottoman, Đế quốc Nga và Đế quốc Đức. Điều này dẫn đến việc thành lập nhiều quốc gia mới và sự thay đổi lớn trong bản đồ chính trị của châu Âu và Trung Đông.
• Hình Thành Các Quốc Gia Mới: Nhiều quốc gia mới được thành lập hoặc biên giới bị thay đổi, chẳng hạn như Ba Lan, Cộng hòa Tiệp Khắc, và Yugoslavia. Điều này cũng dẫn đến sự hình thành của các quốc gia như Iraq và Syria từ các vùng đất trước đây thuộc Đế quốc Ottoman.

Ký Hiệp Ước Versailles và Hòa Bình

• Hiệp ước Versailles: Ký kết vào năm 1919, hiệp ước này đặt ra các điều khoản hòa bình và quy định việc bồi thường chiến tranh. Mặc dù mục tiêu là để duy trì hòa bình, nhiều nhà sử học cho rằng các điều khoản nghiêm khắc đối với Đức đã góp phần vào sự bất mãn và sự trỗi dậy của chủ nghĩa phát xít và dẫn đến Chiến tranh Thế giới thứ hai.
• Liên Hiệp Quốc: Hiệp ước Versailles cũng dẫn đến việc thành lập Hội Quốc Liên (League of Nations) với mục tiêu duy trì hòa bình quốc tế và giải quyết các tranh chấp quốc tế. Tuy nhiên, Hội Quốc Liên không thể ngăn chặn sự bùng nổ của Chiến tranh Thế giới thứ hai.

Tác Động Xã Hội và Kinh Tế

• Tổn Thất Nhân Mạng và Kinh Tế: Cuộc chiến đã gây ra tổn thất nhân mạng lớn và tàn phá kinh tế rộng lớn. Hàng triệu người chết và bị thương, nhiều thành phố và cơ sở hạ tầng bị phá hủy, và nền kinh tế toàn cầu bị ảnh hưởng nặng nề.
• Sự Thay Đổi Trong Xã Hội: Cuộc chiến dẫn đến sự thay đổi trong vai trò của phụ nữ và lao động, vì phụ nữ đã tham gia nhiều hơn vào lực lượng lao động trong thời gian chiến tranh. Điều này đã góp phần vào sự thay đổi trong quyền phụ nữ và các phong trào xã hội khác.

Chuyển Biến Chính Trị và Xã Hội

• Sự Trỗi Dậy của Các Chính Thể Mới: Chiến tranh đã dẫn đến sự trỗi dậy của các chính thể mới như Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Liên bang Nga, nơi cách mạng Bolshevik đã lật đổ chế độ quân chủ và thành lập Liên Xô (Soviet Union).
• Chủ Nghĩa Dân Tộc và Chủ Nghĩa Phát Xít: Tình trạng bất ổn và sự thất vọng sau chiến tranh đã tạo điều kiện cho các phong trào cực đoan và chủ nghĩa phát xít, đặc biệt là ở Đức và Ý, dẫn đến sự trỗi dậy của Adolf Hitler và Benito Mussolini.

Những Bài Học Chiến Lược và Quân Sự

• Chiến Tranh Đương Đại: Chiến tranh Thế giới thứ nhất đã thay đổi cách mà chiến tranh được tiến hành với việc sử dụng các chiến hào, vũ khí hóa học, và chiến lược quân sự mới. Các bài học từ chiến tranh này đã ảnh hưởng đến chiến lược quân sự và chiến tranh trong thế kỷ 20 và 21.
• Tính Đối Kháng của Các Cường Quốc: Cuộc chiến chứng minh rằng sự liên kết quân sự và chính trị giữa các cường quốc có thể dẫn đến xung đột toàn cầu và sự cần thiết phải có cơ chế hòa bình hiệu quả hơn.

Di Sản Văn Hóa và Tinh Thần

• Tưởng Niệm và Văn Hóa: Chiến tranh Thế giới thứ nhất đã để lại một di sản văn hóa sâu rộng với các tác phẩm văn học, phim ảnh, và các đài tưởng niệm chiến tranh. Những ký ức và ảnh hưởng của chiến tranh này đã trở thành một phần quan trọng của lịch sử văn hóa và tư tưởng của thế kỷ 20.

Kết luận

Chiến tranh thế giới thứ nhất là một biến cố lịch sử trọng đại, để lại nhiều dấu ấn sâu đậm trong lịch sử nhân loại. Bài học lịch sử quan trọng nhất mà chúng ta rút ra được là phải biết trân trọng hòa bình, kiên quyết đấu tranh để ngăn chặn chiến tranh, vì một thế giới tốt đẹp hơn.

Các em có muốn tìm hiểu thêm về Chiến tranh thế giới thứ nhất? Hãy để lại bình luận bên dưới nhé! Đừng quên chia sẻ bài viết này đến bạn bè và người thân để cùng nhau ôn lại kiến thức lịch sử bổ ích này nhé!